تحول بزرگ در صنعت ارتباطات؛ ضرورت تبدیل اپراتورها از Telco به Techco
دوران اپراتورهای موبایلی که تنها تماس صوتی و بسته اینترنت میفروختند، به سر آمده است. دنیای مخابرات در حال یک پوستاندازی عظیم است و واژه جدیدی به نام «تککو» (Techco) در حال جایگزین شدن «تلکو» (Telco) است.
اپراتورها برای بقا، چارهای جز تبدیل شدن به شرکتهای فناوری تمامعیار ندارند؛ بازیگرانی که نه فقط زیرساخت ارتباطی، بلکه آینده اقتصاد دیجیتال را شکل میدهند. اما سوال کلیدی این است: اپراتورهای ایرانی در کجای این تحول جهانی ایستادهاند؟
از فروش سیمکارت تا ارائه «هوش مصنوعی»
ساده بگوییم: اپراتورها فهمیدهاند که فروش پهنای باند و بسته دیتا، دیگر سودآور نیست. گزارشهای جهانی (مانند Capgemini) نشان میدهد که بیش از ۷۰ درصد اپراتورهای بزرگ جهان، رسماً برنامههای تحول خود را برای تبدیل شدن به «تککو» آغاز کردهاند.
آنها در حال تغییر مدل کسبوکار خود به سمت ارائه خدمات جامع فناوری هستند؛ خدماتی مانند:
رایانش ابری (Cloud)
اینترنت اشیا (IoT)
هوش مصنوعی (AI)
فینتک (خدمات مالی)
امنیت سایبری
نمونههای موفق این تحول در همین نزدیکی ما هستند. در عربستان، شرکت stc از یک اپراتور سنتی به یک غول ارائهدهنده خدمات ابری و امنیت شبکه تبدیل شده است. در امارات، شرکت e& (اتصالات سابق) با تغییر نام، آشکارا اعلام کرد که هدفش تبدیل شدن به یک غول فناوری منطقهای است. این روند در قطر (Ooredoo) و کویت (Zain) نیز به شدت دنبال میشود.
چرا این تغییر اجباری است
این تحول فقط یک انتخاب تجاری نیست، بلکه یک ضرورت ملی است. کشورهایی مانند عربستان با «چشمانداز ۲۰۳۰» خود، قصد دارند اقتصادشان را تماماً دیجیتالی کنند. در این میان، اپراتورها دیگر نمیتوانند فقط «لوله انتقال داده» باشند.
آنها باید تبدیل به «ستون فقرات» این هوشمندسازی شوند و زیرساختهای حیاتی مانند 5G، رایانش ابری و تحلیل دادههای عظیم را فراهم کنند.
اپراتورهای ایرانی؛ کند، اما در ابتدای مسیر
اما در ایران، داستان متفاوت است. سرعت این تحول بسیار کندتر از همسایگان منطقهای است. برآوردها نشان میدهد رشد سالانه بازار مخابرات ایران (حدود ۳.۳ درصد) بسیار پایینتر از رقبای منطقهای است. اپراتورهای ایرانی هنوز بیشتر «شرکت ارتباطی» باقی ماندهاند تا «شرکت فناوری».
بر اساس مطالعات، موانع اصلی در این مسیر عبارتند از:
محدودیتهای ناشی از تحریم در جذب سرمایه و همکاری بینالمللی.
عدم وجود اکوسیستم دیجیتال پویا و زیرساختهای ابری گسترده.
تمرکز بیش از حد اپراتورها بر بازار مشتریان عادی (B2C) به جای بازار پرسود شرکتی (B2B).
مقاومت ساختارهای مدیریتی سنتی در برابر تغییرات دیجیتال.
تلاشهای اولیه در داخل کشور
البته نشانههایی از تغییر، هرچند محدود، دیده میشود. پروژه توسعه فیبر نوری برای ۲۰ میلیون خانوار (توسط همراه اول و ایرانسل) گامی مهم در تقویت زیرساخت است، اما هنوز یک تغییر مدل کسبوکار محسوب نمیشود.
در سالهای اخیر، «همراه اول» (از طریق بازوی سرمایهگذاری خود «حرکت اول») با سرمایهگذاری در استارتاپهایی مانند دیجیکالا، روبیکا و شرکتهای هوش مصنوعی، نشان داده که به دنبال حضور در اکوسیستم دیجیتال است. «ایرانسل» نیز با تمرکز بر خدمات ابری و مراکز داده، در همین مسیر گام برمیدارد.
با این حال، این تلاشها هنوز در مقایسه با غولهای منطقهای بسیار محدود است.
یک تصمیم حیاتی: اپراتور ارتباطی یا شرکت فناوری
واقعیت این است که تحول از «تلکو» به «تککو» دیگر یک انتخاب لوکس نیست، بلکه یک «ضرورت بقا» است. اگر اپراتورهای ایرانی بخواهند در دهه آینده، بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال کشور باشند، باید سریعتر تصمیم بگیرند که آیا میخواهند همچنان «فروشنده اینترنت» باقی بمانند یا به «شرکت فناوری» تمامعیار تبدیل شوند.
