رکورد تاریخی VC در ایران؛ سرمایهگذاری خطرپذیر به ۱۶ هزار میلیارد تومان رسید
گزارش سال ۱۴۰۳ از زیستبوم فناوری و نوآوری ایران منتشر شد و یک خبر شگفتانگیز دارد: سرمایهگذاری خطرپذیر (VC) نسبت به سال گذشته رشد پنج برابری را تجربه کرده است.
بر اساس گزارش انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر کشور، در مجموع ۱۶ هزار و ۱۶۹ میلیارد تومان (بیش از ۱۶ تریلیون تومان) به شرکتهای فناور، دانشبنیان و استارتاپی تزریق شده است. این آمار نشان میدهد که بازیگران جدیدی مانند صندوقهای پژوهش و فناوری و سکوهای تأمین مالی جمعی، نقش بسیار پررنگتری در حمایت از نوآوری پیدا کردهاند.
این سرمایهگذاری عظیم چگونه تقسیم شد
از کل این مبلغ هنگفت:
بخش اصلی (۷۰.۷ درصد): معادل ۱۱ هزار و ۴۳۶ میلیارد تومان، به صورت سرمایهگذاری خطرپذیر مستقیم بوده است. یعنی سرمایهگذاران در ازای دریافت سهام، مستقیماً به استارتاپها پول تزریق کردهاند. در این بخش ۲۱۶ قرارداد ثبت شده و میانگین مبلغ هر قرارداد حدود ۵۳ میلیارد تومان بوده است.
بخش دوم (۲۱.۶ درصد): معادل ۳ هزار و ۴۸۹ میلیارد تومان، به شکل مشارکت در پروژهها (بدون تصاحب سهام) انجام شده است.
بخش سوم (۶.۲ درصد): معادل یکهزار میلیارد تومان، در قالب سرمایهگذاری غیرمستقیم (مانند مشارکت در تاسیس صندوقهای دیگر) صورت گرفته است.
جالب است بدانید که فرآیند جذب سرمایه در این اکوسیستم بهطور میانگین ۱۰۷ روز زمان میبرد؛ از غربالگری اولیه (۲۱ روز) و ارزیابی موشکافانه (۳۵ روز) گرفته تا عقد قرارداد (۱۹ روز) و اولین پرداخت (۹ روز).
غولهای سرمایهگذاری ۱۴۰۳ چه کسانی بودند
در میان تمام بازیگران فعال، این سه شرکت بیشترین حجم سرمایهگذاری خطرپذیر مستقیم را به خود اختصاص دادهاند:
۱. شرکت «حرکت اول» با حجم سرمایهگذاری ۴ هزار و ۳۰۳ میلیارد تومان. ۲. «پگاه دادهکاوان شریف (تپسل)» با ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان. ۳. «پیشگامان امین سرمایه پاسارگاد (شناسا)» با ۱ هزار و ۱۵۵ میلیارد تومان.
رشد ۴۳ درصدی تسهیلات و سهم ناچیز هوش مصنوعی
علاوه بر سرمایهگذاری، پرداخت تسهیلات به شرکتهای فناور نیز در سال ۱۴۰۳ با رشد ۴۳ درصدی همراه بوده و به مجموع ۸ هزار و ۳۷۶ میلیارد تومان رسیده است.
نکته قابل توجه این است که بیش از ۶۲ درصد این تسهیلات به صورت قرضالحسنه و حمایتی (با نرخ سود پایین، حدود ۴ درصد) و عمدتاً برای کمک به تولید نمونههای اولیه محصولات پرداخت شدهاند.
اما نکته غافلگیرکننده در توزیع این منابع مالی است: در حالی که حوزه «ماشینآلات و تجهیزات» با ۳۴ درصد، بیشترین سهم را از تسهیلات دریافت کرده، سهم «هوش مصنوعی» به عنوان یکی از داغترین حوزههای فناوری در جهان، تنها ۰.۶ درصد (شش دهم درصد) بوده است.
چالشهای یک اکوسیستم در حال رشد: انتقاد از دخالتهای افراطی
با وجود این رشد چشمگیر، رئیس انجمن سرمایهگذاری خطرپذیر کشور معتقد است که زیستبوم با پیچیدگیهای جدیدی روبروست. محمدحسین سجادینیری به چند چالش اساسی اشاره کرد:
۱. بازیگران جدید و موانع جدید: صندوقهای شرکتی (CVC) و سکوهای تامین مالی جمعی (کراودفاندینگ) نقش پررنگتری پیدا کرده و در سال گذشته نزدیک به ۳ هزار میلیارد تومان تامین مالی انجام دادهاند. اما عملکرد ضعیف تعداد محدودی از صندوقها، باعث شده تا فرابورس با ابلاغیههایی، فضا را برای فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی نیز سختتر کند.
۲. دخالت افراطی نهادهای نظارتی: او تاکید کرد که ورود بیش از حد نهادهای نظارتی به حوزه «صندوقهای پژوهش و فناوری»، در حالی که کل سرمایه ثبتی آنها هنوز به هشت هزار میلیارد تومان نرسیده، دخالتی افراطی است و فعالیت آنها را محدود میکند.
۳. نبود حمایت از خودِ سرمایهگذاران: سجادینیری انتقاد کرد که برخلاف صندوقهای پژوهش و فناوری که از حمایت «صندوق نوآوری و شکوفایی» برخوردارند، هیچ برنامه حمایتی ساختاریافتهای برای شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر (VC) وجود ندارد.
