تجارت الکترونیک بدون متولی واحد، گرفتار شعارهای تکراری است

در پنل آینده اقتصاد دیجیتال تأکید شد: ضرورت ایجاد متولی واحد برای تجارت الکترونیک

در روز جهانی تجارت الکترونیکی، سازمان ملی صنعتی میزبان نشست مهمی بود که مدیران ارشد بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری ایران، از جمله دیجی‌کالا، اسنپ، اکالا، تکنولایف، خانومی و والکس، در آن شرکت کردند. خروجی این پنل، یک روایت مشترک و نگران‌کننده بود: توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران نه به‌دلیل کمبود ایده یا سرمایه، بلکه به‌خاطر نبود هماهنگی و سیاست‌های چندگانه در سطح حاکمیت، با چالش جدی روبه‌رو شده است.

شکاف ۲۰ ساله میان قانون و نوآوری

بردیا احمدنیا، مدیرعامل والکس، به یک تناقض بنیادی اشاره کرد: در حالی که نوآوری‌های دیجیتال زندگی مردم را متحول کرده‌اند، رگولاتوری ایران نزدیک به دو دهه عقب‌تر است و همچنان با قواعد قرن بیستم تصمیم‌گیری می‌کند. او تأکید کرد که این شکاف، باعث شده تا نهادهای دولتی به‌جای تسهیلگری، با سوءظن به کسب‌وکارهای دیجیتال نگاه کنند و نوآوری را «ریسک» بدانند، نه «فرصت».

تصمیم‌گیری‌های پراکنده؛ هر نهاد، یک سیاست

مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، پراکندگی ساختار تصمیم‌گیری را ریشه‌ی اصلی درجا زدن اقتصاد دیجیتال دانست. او توضیح داد:

تعدد متولیان: برخلاف کشورهای موفق که اقتصاد دیجیتال ذیل یک نهاد هماهنگ‌کننده پیش می‌رود، در ایران چندین نهاد (از بانک مرکزی تا وزارت صمت و شورای عالی فضای مجازی) هم‌زمان متولی هستند، اما هیچ‌کس مسئولیت نهایی را نمی‌پذیرد.

تصمیم‌گیری‌های واکنشی: سیاست‌ها اغلب بدون گفت‌وگو با فعالان بازار و بدون تحلیل اثرات جانبی، به‌صورت واکنشی اتخاذ می‌شوند.

ترس مدیران دولتی: طباطبایی تأکید کرد که در ساختار فعلی، «هیچ کاری نکردن» برای مدیران دولتی کم‌هزینه‌تر از «تلاش برای تغییر» است، و این ترس، چرخه‌ی توقف را تشدید می‌کند.

او همچنین به بحران سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: سرمایه‌گذاران خارجی رفته‌اند و داخلی‌ها انگیزه ندارند، زیرا عملاً راهی برای خروج سرمایه (Exit) وجود ندارد؛ این یعنی موتور رشد اکوسیستم خاموش شده است.

بوروکراسی، داده‌فروشی و رقابت با دولت

محمد خلج، مدیرعامل اسنپ، از تجربه‌های ملموس‌تر صحبت کرد: ایجاد مدام نهادهای تازه برای مجوزدهی که مفهوم «پنجره واحد» را از بین برده است. او به مسئله استفاده‌ی غیراخلاقی از داده‌های بخش خصوصی نیز اشاره کرد و گفت: «داده‌های ترافیکی ارزشمند ما گرفته شده و به شهرداری‌ها فروخته می‌شود تا در نهایت، از دل آن رقیب پلتفرم‌های خصوصی بیرون آید.»

لزوم تغییر نگرش: از «دشمن» تا «ابزار توسعه»

حامد رضایی فرخ، مدیرعامل اکالا، خواستار تغییر بنیادین نگرش حاکمیت شد: «باید این باور ذهنی که نوآوری در مقابل دولت است را کنار بگذاریم.» او استارتاپ‌ها را «طلایه‌دار» و «ابزار دولت» دانست که می‌توانند در لبه‌ی تکنولوژی حرکت کنند و سرعت مورد نیاز جامعه‌ی ۹۰ میلیون نفری را تأمین کنند. او وظیفه دولت را «زیرساخت‌سازی» و «تولید زمین بازی» و وظیفه حاکمیت را مشارکت دادن بخش خصوصی در فرآیند قانون‌گذاری دانست.

بخش خصوصی آماده است، اما تنها می‌ماند

مدیرانی چون حسین حیدر (تکنولایف) و حسین شاهمرادی (خانومی) تأکید کردند که بخش خصوصی علی‌رغم همه موانع، کارآمدی و نوآوری خود را ثابت کرده است. شاهمرادی گفت که تجارت الکترونیک، بهترین بستر برای تحقق «عدالت دیجیتال» است، اما تا زمانی که دولت و پلتفرم‌ها به درک مشترکی نرسند، این هدف محقق نمی‌شود.

در نهایت، مدیران شرکت‌ها یک پیام واحد را مخابره کردند: آینده اقتصاد دیجیتال ایران در گرو بازتعریف نقش‌هاست؛ دولتی که تسهیل‌گر و شریک بخش خصوصی باشد، نه یک ناظر بازدارنده که با تصمیمات متضاد خود، اکوسیستم را قربانی «چندصدایی حاکمیت» کند.