بیمه رانندگان اسنپ و تپسی: یک خبر خوب یا دام مالی
شنیدن خبر «بیمه رانندگان» اسنپ و تپسی در ابتدا خوشحال‌کننده است، اما اگر بشنوید این طرح ممکن است باعث قطع مستمری بازنشستگان و کاهش درآمد شما شود، چه؟
اخیراً جزئیات لایحه‌ای که وزارت رفاه برای بیمه رانندگان پلتفرم‌ها به مجلس فرستاده، مشخص‌تر شده است. این جزئیات نه‌تنها نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده، بلکه از یک طرح پیچیده مالی پرده برمی‌دارد.
جزئیات طرح جنجالی: این بیمه چقدر هزینه دارد
خلاصه طرح این است که برای بیمه رانندگان، پول از دو منبع تأمین می‌شود:
۱۳.۵ درصد از درآمد ماهانه خود راننده.
۴ درصد از کرایه «هر سفر» (که از مسافر یا راننده گرفته می‌شود).
اجباری یا اختیاری؟ گره کور ماجرا
اولین جنجال همین‌جاست. سازمان تأمین اجتماعی ادعا می‌کند این بیمه «اجباری» نیست و راننده می‌تواند انتخاب کند که آن ۱۳.۵ درصد را نپردازد.
اما واقعیت چیست؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این طرح، راننده‌ای که خود را بیمه نکند، به دلیل «تردد بدون بیمه» جریمه خواهد شد. این موضوع، عملاً «اختیاری» بودن را زیر سوال می‌برد.
خطر بزرگ: چرا بازنشسته‌ها و بیکاران نگرانند
تصویب این لایحه، دو گروه را مستقیماً تهدید می‌کند:
۱. قطع مستمری بازنشستگان: طبق قانون فعلی، اگر یک بازنشسته مستمری‌بگیر، در جای دیگری بیمه شود، مستمری او قطع می‌شود. بسیاری از رانندگان تاکسی‌های آنلاین، بازنشستگانی هستند که برای کمک‌خرج کار می‌کنند.
خطر کجاست؟ اطلاعات سفر راننده‌ها در سامانه‌ای به نام «سماس» ثبت می‌شود. به محض شروع اولین سفر، اگر این قانون اجرا شود، مستمری بازنشسته قطع خواهد شد.
پاسخ تامین اجتماعی: یک منبع در این سازمان گفته که این لایحه «به‌طور ضمنی» اشتغال بازنشستگان را مجاز می‌کند. اما وقتی پرسیده شد چرا این موضوع مهم در متن لایحه قید نشده، گفتند: «به نظر ما نیازی نبود، هرچند مرکز پژوهش‌های مجلس هم گفته که این را اضافه کنیم»!
۲. قطع بیمه بیکاری: همین منطق برای افرادی که «بیمه بیکاری» می‌گیرند نیز صادق است. اگر فردی همزمان با دریافت بیمه بیکاری، در اسنپ و تپسی کار کند و تحت این طرح بیمه شود، بیمه بیکاری او قطع خواهد شد.
چه کسی پول بیمه را می‌دهد؟ دعوا بر سر «۴ درصد»
در قانون بیمه عادی (اجباری)، ۷ درصد سهم کارگر و ۲۰ درصد سهم کارفرما است. در این لایحه، سهم راننده ۱۳.۵ درصد تعیین شده. اما سهم کارفرما را چه کسی باید بدهد؟
پلتفرم‌هایی مانند اسنپ و تپسی می‌گویند آن‌ها «کارفرما» نیستند، بلکه «واسطه» بین راننده و مسافرند و رابطه کارگر-کارفرمایی وجود ندارد.
راه‌حل دولت برای سهم کارفرما: در این لایحه آمده که به‌جای سهم کارفرما، تأمین اجتماعی ۴ درصد از مبلغ «هر سفر» را مستقیماً برای خود برمی‌دارد.
این ۴ درصد، یا با افزایش کرایه‌ها از جیب مسافر پرداخت می‌شود، یا مانند کمیسیون و عوارض، از سهم راننده کسر شده و درآمد او را کاهش می‌دهد.
بیمه‌ای که وجود ندارد اما پولش کم می‌شود
اینجا، نگران‌کننده‌ترین بخش ماجرا است:
حتی اگر راننده‌ای (مانند یک بازنشسته) نخواهد بیمه شود و آن ۱۳.۵ درصد را نپردازد، تأمین اجتماعی همچنان آن ۴ درصد سهم خود را از «هر سفر» او کسر خواهد کرد!
در واقع راننده و مسافر، هزینه بیمه‌ای را می‌پردازند که اصلاً وجود خارجی ندارد و خدماتی هم در ازای آن دریافت نمی‌شود.
پاسخ عجیب تأمین اجتماعی: وقتی از تأمین اجتماعی پرسیده شد چرا باید این ۴ درصد کسر شود، یک منبع آگاه پاسخ داد:
«این ۴ درصد مانند پولی است که بابت صداوسیما روی قبض برق می‌دهید… این یک «عوارض اجتماعی» است.»
این «عوارض اجتماعی» چقدر است؟ بر اساس آمار رسمی، روزانه بیش از ۶ میلیون سفر آنلاین انجام می‌شود. با احتساب میانگین کرایه، این ۴ درصد، درآمدی حدود روزی ۲۴ میلیارد تومان (بله، روزانه!) برای صندوق تأمین اجتماعی ایجاد می‌کند؛ آن هم بدون اینکه لزوماً همه راننده‌ها را بیمه کرده باشد.
بازی سه سر باخت: ضرر برای همه
پلتفرم‌ها معتقدند این طرح یک «بازی سه سر باخت» است:
مسافر: با افزایش قیمت‌ها، استفاده از تاکسی آنلاین برایش گران‌تر می‌شود.
راننده: درآمدش به دلیل کسر ۴ درصدی (و ۱۳.۵ درصدی) کاهش می‌یابد.
پلتفرم: راننده‌ها به دلیل کاهش درآمد، پلتفرم را ترک کرده و به «مسافرکشی خیابانی» (که مالیات و عوارض ندارد) برمی‌گردند و بازار غیرشفاف‌تر می‌شود.
این تازه شروع ماجراست…
ماجرای پیچیده بیمه فقط به راننده‌ها ختم نمی‌شود. این طرح، زنگ خطری برای کل «اقتصاد پلتفرمی» است.
اگر این فرمول امروز برای اسنپ و تپسی اجرا شود، فردا نوبت پلتفرم‌های خدمات منزل (مثل آچاره)، فروش کالا (مثل دیجی‌کالا و دیوار) و تمام افرادی است که به صورت واسطه‌ای و بدون بیمه کار می‌کنند. این بازی تازه شروع شده است.
